ኖአም ቾምስኪ፡- “የሰው ልጅ ተፈጥሮ እንዳለ ግልጽ ነው”

በሁሉም አካባቢዎች፣ የእሱ እይታ ከአእምሮአዊ ልማዳችን ጋር ይቃረናል። ከሌዊ-ስትራውስ, ፎኩካልት እና ዴሪድ ጊዜ ጀምሮ, በሰው ልጅ የፕላስቲክ እና የባህሎች ብዛት ውስጥ የነፃነት ምልክቶችን እንፈልጋለን. በሌላ በኩል ቾምስኪ የሰው ልጅ ተፈጥሮን እና የተፈጥሮ አእምሯዊ አወቃቀሮችን የማይለወጥ ሀሳብን ይሟገታል ፣ እናም በዚህ ውስጥ ነው የነፃነታችንን መሠረት የሚያየው።

እኛ በእርግጥ ፕላስቲክ ከሆንን, እሱ ግልጽ ያደርገዋል, የተፈጥሮ ጥንካሬ ከሌለን, ለመቋቋም የሚያስችል ጥንካሬ አይኖረንም. እና ዋናው ነገር ላይ ለማተኮር በዙሪያው ያለው ነገር እኛን ለማዘናጋት እና ትኩረታችንን ለመበተን በሚሞክርበት ጊዜ.

በ1928 ፊላደልፊያ ውስጥ ተወለድክ። ወላጆችህ ሩሲያን የሸሹ ስደተኞች ነበሩ።

አባቴ የተወለደው በዩክሬን በምትገኝ አንዲት ትንሽ መንደር ውስጥ ነው። እ.ኤ.አ. በ1913 ሩሲያን ለቆ የአይሁድ ልጆችን ወደ ጦር ሰራዊት መመዝገብ ለማስቀረት - ይህም ከሞት ፍርድ ጋር እኩል ነው። እናቴ በቤላሩስ የተወለደች ሲሆን በልጅነቷ ወደ አሜሪካ መጣች። ቤተሰቧ ከፖግሮሞች እየሸሹ ነበር።

በልጅነት ጊዜ ወደ አንድ ተራማጅ ትምህርት ቤት ገብተሃል, ግን በተመሳሳይ ጊዜ በአይሁዶች ስደተኞች አካባቢ ትኖር ነበር. የዚያን ዘመን ድባብ እንዴት ይገልጹታል?

የወላጆቼ የአፍ መፍቻ ቋንቋ ዪዲሽ ነበር፣ ግን በሚያሳዝን ሁኔታ፣ በቤት ውስጥ አንድም የዪዲሽ ቃል አልሰማሁም። በጊዜው፣ በዪዲሽ ደጋፊዎች እና በበለጡ “ዘመናዊ” ዕብራውያን መካከል የባህል ግጭት ነበር። ወላጆቼ በዕብራይስጥ በኩል ነበሩ።

አባቴ ትምህርት ቤት ያስተማረው ሲሆን ከልጅነቴ ጀምሮ መጽሐፍ ቅዱስንና ዘመናዊ ጽሑፎችን በዕብራይስጥ ቋንቋ እያነበብኩ አስጠናው ነበር። በተጨማሪም አባቴ በትምህርት መስክ አዳዲስ ሀሳቦችን ይፈልግ ነበር. እናም በጆን ዲቪ ሃሳቦች ላይ ተመስርቼ የሙከራ ትምህርት ቤት ገባሁ።¹. በተማሪዎች መካከል ውጤትም ሆነ ውድድር አልነበረም።

በክላሲካል ትምህርት ቤት ትምህርቴን ስቀጥል፣ በ12 ዓመቴ፣ ጎበዝ ተማሪ እንደሆንኩ ተገነዘብኩ። በአይሪሽ ካቶሊኮች እና በጀርመን ናዚዎች የተከበበን በአከባቢያችን ብቸኛው የአይሁድ ቤተሰብ ነበርን። ቤት ውስጥ ስለ ጉዳዩ አልተነጋገርንም. በጣም የሚገርመው ግን ቅዳሜና እሁድ ቤዝቦል ልንጫወት በነበረበት ወቅት እሳት የሚነኩ ጸረ ሴማዊ ንግግሮችን ካደረጉ ከጄሱሳውያን አስተማሪዎች ጋር ከክፍል የተመለሱት ልጆች ጸረ ሴማዊነትን ረስተውታል።

በህይወቶ ውስጥ ዋናው ነገር ቋንቋውን መማር የሆነው ብዙ ቋንቋ በሚነገርበት አካባቢ ስላደጉ ነው?

በጣም ቀደም ብሎ ግልጽ የሆነልኝ አንድ ጥልቅ ምክንያት መኖር አለበት፡ ቋንቋ ወዲያውኑ ዓይንን የሚስብ መሠረታዊ ንብረት አለው፣ ስለ ንግግር ክስተት ማሰብ ተገቢ ነው።

ማንኛውም ተናጋሪ ያልተገደበ ቁጥር ያላቸውን ትርጉም ያላቸው መግለጫዎችን እንዲያወጣ የሚያስችለውን ገደብ የለሽ ደንቦችን ተምሯል። ሰዎች ብቻ ያላቸው ልዩ ችሎታ የሚያደርገው ይህ የቋንቋ ፈጠራ ይዘት ነው። አንዳንድ ክላሲካል ፈላስፎች - ዴካርት እና የፖርት-ሮያል ትምህርት ቤት ተወካዮች - ይህንን ያዙ። ግን ጥቂቶቹ ነበሩ።

ሥራ ስትጀምር መዋቅራዊነት እና ባህሪይ የበላይነት ነበረው። ለእነሱ ቋንቋ የዘፈቀደ የምልክት ስርዓት ነው, ዋናው ተግባር ግንኙነቱን መስጠት ነው. በዚህ ጽንሰ-ሐሳብ አልተስማማህም.

ተከታታይ ቃላትን የቋንቋችን ትክክለኛ መግለጫ እንደሆኑ የምንገነዘበው እንዴት ነው? እነዚህን ጥያቄዎች ሳነሳ አንድ ዓረፍተ ነገር ሰዋሰዋዊ ነው ተብሎ ይታመን ነበር። ግን ይህ በፍጹም እውነት አይደለም!

ትርጉም የሌላቸው ሁለት ዓረፍተ ነገሮች እዚህ አሉ፡- “ቀለም የሌላቸው አረንጓዴ ሐሳቦች በንዴት ይተኛሉ”፣ “ቀለም የሌላቸው አረንጓዴ ሐሳቦች በንዴት ይተኛሉ። የመጀመሪያው ዓረፍተ ነገር ትክክል ነው, ምንም እንኳን ትርጉሙ ግልጽ ባይሆንም, ሁለተኛው ደግሞ ትርጉም የለሽ ብቻ ሳይሆን ተቀባይነት የሌለው ነው. ተናጋሪው የመጀመሪያውን ዓረፍተ ነገር በተለመደው ኢንቶኔሽን ይናገራል, በሁለተኛው ውስጥ ደግሞ በእያንዳንዱ ቃል ላይ ይሰናከላል; ከዚህም በላይ የመጀመሪያውን ዓረፍተ ነገር በቀላሉ ያስታውሰዋል.

የመጀመሪያው ዓረፍተ ነገር ትርጉሙ ካልሆነ ተቀባይነት ያለው ምንድን ነው? የትኛውም የአንድ ቋንቋ ተወላጅ ተናጋሪ ካለው ዓረፍተ ነገርን ለመገንባት ከመርሆች እና ደንቦች ስብስብ ጋር የሚዛመድ መሆኑ ነው።

ቋንቋ ሁሉን አቀፍ መዋቅር ነው ወደሚል ግምታዊ ሃሳብ ከእያንዳንዱ ቋንቋ ሰዋሰው እንዴት እንሸጋገራለን?

የተውላጠ ስም ተግባርን እንደ ምሳሌ እንውሰድ። “ጆን ጎበዝ ነው ብሎ ያስባል” ብዬ ስናገር፣ “እሱ” ጆን ወይም ሌላ ሰው ማለት ሊሆን ይችላል። እኔ ግን “ዮሐንስ ጎበዝ ነው ብሎ ያስባል” ካልኩ “እሱ” ማለት ከዮሐንስ ሌላ ሰው ማለት ነው። ይህን ቋንቋ የሚናገር ልጅ በእነዚህ ግንባታዎች መካከል ያለውን ልዩነት ይረዳል.

ሙከራዎች እንደሚያሳዩት ከሶስት አመት ጀምሮ ህጻናት እነዚህን ህጎች ያውቃሉ እና ማንም ይህንን ያስተማራቸው ባይሆንም ይከተላሉ. ስለዚህ እነዚህን ደንቦች በራሳችን እንድንረዳ እና እንድንዋሃድ የሚያደርገን በውስጣችን የተገነባ ነገር ነው።

ሁለንተናዊ ሰዋሰው የሚሉት ይህ ነው።

የአፍ መፍቻ ቋንቋችንን እንድንናገር እና እንድንማር የሚያስችለን የማይለወጡ የአእምሯችን መርሆች ስብስብ ነው። ሁለንተናዊ ሰዋሰው በተወሰኑ ቋንቋዎች ውስጥ ተካትቷል, ይህም የእድሎችን ስብስብ ይሰጣቸዋል.

ስለዚህ በእንግሊዝኛ እና በፈረንሳይኛ ግሡ ከእቃው በፊት ተቀምጧል በጃፓን ደግሞ በጃፓንኛ "ጆን ቢል ቢል" አይሉም, ነገር ግን "ዮሐንስ ቢል ቢል" ብቻ ይበሉ. ነገር ግን ከዚህ ተለዋዋጭነት ባሻገር፣ በዊልሄልም ቮን ሃምቦልት ቃላት ውስጥ “ውስጣዊ የቋንቋ ዓይነት” መኖሩን ለመገመት እንገደዳለን።²ከግለሰብ እና ከባህላዊ ሁኔታዎች ነፃ.

በእርስዎ አስተያየት, ቋንቋ ወደ ነገሮች አይጠቁም, ወደ ትርጉሞች ይጠቁማል. እሱ ተቃራኒ ነው ፣ አይደል?

ፍልስፍና እራሱን ከሚጠይቃቸው የመጀመሪያ ጥያቄዎች አንዱ የሄራክሊተስ ጥያቄ ነው፡ ወደዚያ ወንዝ ሁለት ጊዜ መግባት ይቻላል ወይ? ይህ ተመሳሳይ ወንዝ መሆኑን እንዴት እንወስናለን? ከቋንቋው አንፃር, ይህ ማለት ሁለት አካላዊ የተለያዩ አካላት በአንድ ቃል እንዴት ሊገለጹ እንደሚችሉ እራስዎን ይጠይቁ. ኬሚስትሪውን መቀየር ወይም ፍሰቱን መቀልበስ ትችላላችሁ፣ ግን ወንዝ እንደ ወንዝ ሆኖ ይቀራል።

በሌላ በኩል በባህር ዳርቻው ላይ ማገጃዎችን ካዘጋጁ እና የነዳጅ ታንከሮችን ቢያካሂዱበት, እሱ "ቻናል" ይሆናል. ከዚያ የሱን ገጽታ ከቀየሩ እና ወደ መሃል ከተማ ለመጓዝ ከተጠቀሙበት, እሱ "አውራ ጎዳና" ይሆናል. ባጭሩ ወንዝ በዋነኛነት ፅንሰ-ሀሳብ ነው፣ የአዕምሮ ግንባታ እንጂ አንድ ነገር አይደለም። ይህ ቀደም ሲል በአርስቶትል አጽንዖት ተሰጥቶታል.

በሚገርም ሁኔታ ከነገሮች ጋር በቀጥታ የሚዛመደው ብቸኛው ቋንቋ የእንስሳት ቋንቋ ነው። እንደዚህ እና እንደዚህ አይነት የዝንጀሮ ጩኸት, ከእንደዚህ አይነት እና ከእንደዚህ አይነት እንቅስቃሴዎች ጋር, በዘመዶቹ እንደ አደጋ ምልክት በማያሻማ መልኩ ይገነዘባሉ: እዚህ ምልክቱ በቀጥታ ነገሮችን ያመለክታል. እና እንዴት እንደሚሰራ ለመረዳት በዝንጀሮ አእምሮ ውስጥ ምን እንዳለ ማወቅ አያስፈልግዎትም። የሰው ቋንቋ ይህ ንብረት የለውም, የማጣቀሻ ዘዴ አይደለም.

ስለ አለም ባለን ግንዛቤ ውስጥ ያለው ዝርዝር ደረጃ የቋንቋችን የቃላት ዝርዝር ምን ያህል ሀብታም እንደሆነ ላይ የተመሰረተ ነው የሚለውን ሃሳብ አትቀበሉም። ታዲያ ለቋንቋ ልዩነት ምን ሚና ትመድባለህ?

በቅርበት ከተመለከቱ, በቋንቋዎች መካከል ያለው ልዩነት ብዙውን ጊዜ ላይ ላዩን ነው. ለቀይ ልዩ ቃል የሌላቸው ቋንቋዎች "የደም ቀለም" ብለው ይጠሩታል. “ወንዝ” የሚለው ቃል በጃፓን እና በስዋሂሊ ከእንግሊዝኛው ይልቅ ሰፋ ያሉ ክስተቶችን ይሸፍናል።

ነገር ግን የ«ወንዝ» ዋነኛ ፍቺ በሁሉም ቋንቋዎች ሁልጊዜ አለ። እና በአንድ ቀላል ምክንያት መሆን አለበት: ልጆች ይህንን ዋና ትርጉም ለማግኘት ሁሉንም የወንዙን ​​ልዩነቶች እንዲለማመዱ ወይም "ወንዝ" የሚለውን ቃል ሁሉንም ልዩነቶች መማር አያስፈልጋቸውም. ይህ እውቀት የአእምሯቸው ተፈጥሯዊ አካል ነው እና በሁሉም ባህሎች ውስጥ እኩል ነው.

ልዩ የሰው ተፈጥሮ መኖር የሚለውን ሀሳብ በጥብቅ ከሚከተሉ የመጨረሻዎቹ ፈላስፎች መካከል አንዱ እንደሆንክ ተገንዝበሃል?

የሰው ልጅ ተፈጥሮ ያለ ጥርጥር አለ። እኛ ዝንጀሮዎች አይደለንም, ድመቶች አይደለንም, ወንበር አይደለንም. የሚለየን የራሳችን ተፈጥሮ አለን ማለት ነው። የሰው ተፈጥሮ ከሌለ በእኔና በወንበሩ መካከል ልዩነት የለም ማለት ነው። ይህ በጣም አስቂኝ ነው. እና የሰው ልጅ ተፈጥሮ ከመሰረቱት አንዱ የቋንቋ ችሎታ ነው። ሰው ይህን ችሎታ ያገኘው በዝግመተ ለውጥ ሂደት ውስጥ ነው, የሰው ልጅ እንደ ባዮሎጂካል ዝርያ ባህሪ ነው, እና ሁላችንም እኩል አለን።

የቋንቋ ችሎታቸው ከሌሎቹ ያነሰ ሊሆን የሚችል እንዲህ ዓይነት የሰዎች ስብስብ የለም። የግለሰብን ልዩነት በተመለከተ, አስፈላጊ አይደለም. ላለፉት ሃያ ሺህ አመታት ከሌሎች ሰዎች ጋር ግንኙነት የሌለውን ትንሽ ልጅ ከአማዞን ጎሳ ወስደህ ወደ ፓሪስ ብታዘዋውረው ፈረንሳይኛ በፍጥነት ይናገራል።

በተፈጥሯቸው የቋንቋ አወቃቀሮች እና ህጎች ሲኖሩ፣ በአያዎአዊ መልኩ ለነፃነት የሚደግፍ ክርክር ታያለህ።

ይህ አስፈላጊ ግንኙነት ነው. የሕግ ሥርዓት ከሌለ ፈጠራ የለም።

ምንጭ መጽሔት ፍልስፍና

^1. ጆን ዴዌይ (1859-1952) አሜሪካዊ ፈላስፋ እና ፈጠራ አስተማሪ፣ ሰብአዊነት፣ የፕራግማቲዝም እና የመሳሪያ ደጋፊ ነበር።

^2. የፕሩሺያን ፈላስፋ እና የቋንቋ ሊቅ, 1767-1835.